Het onderwijs in een Steinerschool is gebaseerd op het mensbeeld en de antroposofische ideeën van Rudolf Steiner, die de eerste Steinerschool oprichtte in 1919, de Waldorfschüle. De drie-eenheid ‘onderwijs voor hoofd, hart en handen’ vormt daarin een rode draad.
De fundamentele uitgangspunten voor Steinerpedagogie vinden we terug in Steiners visie op de mens en zijn ontwikkeling en zijn visie op de zin en het doel van opvoeding en onderwijs.
‘Wie is de mens die wordt onderwezen of onderwijst en waarom en waartoe is er opvoeding en onderwijs?’
De klaspraktijk en de gebruikte methodes kunnen in principe op een dynamische, creatieve en persoonlijke wijze door de leraar ontwikkeld worden. Hierbij steunt de leraar op zijn inzicht in en engagement voor deze uitgangspunten. Natuurlijk zijn er sinds 1919, tijdens de reeds bijna 100 jaar onderwijspraktijk in Steinerscholen bepaalde werkvormen en inhouden ontstaan. Deze worden door de meeste leraren aangewend. Soms gaat het dan om de verder ontwikkelde werkvormen of inhouden die Rudolf Steiner in de beginjaren als schoolleider mee vorm gaf of als mogelijkheid aanreikte. Elke school maakt hierover ook schoolafspraken.
De Steinerscholen in Vlaanderen hebben dan weer een gezamenlijk leerplan. Deze werkvormen en inhouden op zich vormen echter niet de kern van het pedagogisch project. Ze ontlenen hun belang en betekenis slechts aan de mate waarin ze op een bepaald tijdstip en op een bepaalde plaats een waardevolle bijdrage leveren aan het realiseren van de fundamentele doelstelling van deze pedagogie: het ondersteunen van kinderen in hun ontwikkeling tot vrije en (moreel) verantwoordelijke individuen, bekwaam en vaardig om de eigen idealen na te streven in een tijd die nog voor ons ligt.
De inzichten van waaruit gewerkt wordt, kunnen niet omgezet worden in uit te voeren modellen of toe te passen systemen of methodes. Elke onderwijsdaad moet bemiddeld worden vanuit de intrinsieke persoon en de gezindheid van de leraar. De term ‘methodeschool’ stelt de Steinerscholen dan ook op een verkeerde wijze voor.
Hiberniaschool formuleerde haar pedagogisch project in een fraaie brochure.
Pedagogisch-didactische werkvormen
De volgende pedagogisch-didactische principes en werkvormen hebben hun waarde in de praktijk van de Steinerpedagogie bewezen:
- Evenwichtige afwisseling tussen ‘hoofd, hart en handen‘
- Periodeonderwijs – intensieve uiteenzetting met een leerstofthema gedurende drie weken elke morgen.
- Zelfwerkzaamheid – zich de leerstof eigen maken door middel van persoonlijke verwerking
- Vakoverschrijdend werken