De meest wilde en onrustige jaren van de pubertijd lijken bij het zestiende levensjaar tot meer rust te komen. Rust, waarin ruimte mogelijk is om tot andere vragen, verdieping en nuance te komen. Daarom is het de bedoeling om in klas 11 op deze behoefte aan verdieping in te spelen. De worsteling in het zielengebied staat centraal. In klas 12 bestaat er dan de kans om het overzicht aan te spreken, zodat de 12de klasser met dit overzicht in de hand zijn eigen individuele keuzes kan gaan bepalen. Daarom staan deze leerjaren op het einde van ons vrijeschoolleerplan.
De derde graad:
‘Wie is de leerling en wat heeft hij of zij in deze fase nodig om optimaal tot ontwikkeling te komen?’
Met deze vraag horen leraren voortdurend te worstelen en in wezen bereiken ze ook nooit het einde van deze vraag, omdat de leerling voortdurend verandert en omdat ontwikkeling nooit klaar is. Zij kunnen als bron hiervoor waaruit wij eventuele antwoorden zouden kunnen putten, zowel de kunstzinnige als intellectuele vakken gebruiken, maar eveneens is het veelal zoeken naar een pedagogische greep: een bijzonder project, een andere stijl van gesprek, de confrontatie juist wel of juist niet en zo is er héél veel mogelijk. Juist het zoeken naar die verbinding en de worsteling om tot beter onderwijs te komen heeft vaak vruchtbare resultaten geleverd. In het vrije veld kan veel ontstaan.
De zestienjarige heeft vaak innerlijke vragen en daarop speelt het 11de klas-leerplan in. Daarom staat er in deze klas een Parzivalperiode, die de innerlijke strijd weergeeft en waarin de leerling herkenning kan vinden.
Bij de talen komt de literatuur centraal te staan en bij de wiskunde wordt de projectieve geometrie behandeld, die het besef van oneindigheid aanspreekt. Eindigheid of afgebakende gebieden onderrichten, zoals bij grammatica het geval is, is juist voor deze leeftijdsfase niet de bedoeling. Steiner sprak zelfs over het gevaar dat zij dan burgerlijke mensen konden worden, als je op de verkeerde wijze met deze leeftijdsfase zou omgaan.
In klas 12 gaat het om het verkrijgen van overzicht. De zeventien- of achttienjarige is tot veel meer abstractie in staat en kan nu ook de verbindingen leggen, waar hij of zij dit voorheen niet zag. Een 12de klasseer zou eigenlijk ‘koning’ moeten zijn; ‘koning’ over de stof, die hij of zij zich in de jaren ervoor heeft eigen gemaakt. Daarom staat bijvoorbeeld hier het overzicht van de geschiedenis centraal.
‘Wat moeten de leerlingen worden?’ vroeg ooit iemand aan Steiner. ‘Bruikbare mensen, was het antwoord.
De Parzivalperiode is zeer rijk en voedend. En vakoverschrijdend. Nederlands, geschiedenis, esthetica, plastische opvoeding (tekenen en boekbinden) en cultuurbeschouwing verbinden zich.
De literair-filosofische achtergrond van het graalthema in de literatuur is het hoofdthema.
Een schoolreis naar Parijs en Chartres, tekenen in het Louvre en Musée Rodin, voettocht naar, meerdere bezoeken aan en onderricht over de Kathedraal van Chartres, een boek ontwerpen en inbinden, een port-folio maken over een zelfgekozen thema (gemeenschap, vrijheid, lotsbestemming, belang van de kindertijd, voedsel en zo meer) uit het Parzival-verhaal met eigen teksten en zelfgezochte documenten; het zijn allen afgeleiden.
Tijdens de reis wordt het verband gelegd tussen een pelgrimstocht naar dé kathedraal en de zwerftocht van Parzival naar de graal.
De gehele periode wordt geluisterd naar, gelezen uit en gediscussieerd over hét middeleeuwse meesterwerk over de zoektocht naar de graal, uit de vroege 13de eeuw: Parzival van Wolfram von Eschenbach. Een versroman over persoonlijke ontwikkeling, zowel lichamelijk, emotioneel als spiritueel.
Deze langzame maar intensieve onderdompeling duurt zes weken. Het is een indruk- en belangwekkende periode. op de breuklijn tussen 2de en 3de graad.