Iedere 11de klas begint haar schooljaar met een Parzivalperiode in het kader van de lessen Nederlands en een reis naar Parijs; naar de kathedraal van Chartres, met haar beroemde labyrint.
Hoe valt deze indrukwekkende ervaring beter uit te leggen dan door een reisverslag uit oktober 2012 van (inmiddels oud-)leraar Wilbert Lambrechts:
Reisverslag
‘Van maandag tot vrijdag was ik met de 11de klas onderweg, samen met hun titularis.
We bezochten maandag Parijs
We wandelden bij stralend weer langs de Seine en tekenden in het drukke Louvre enkele schetsen van de Nike van Samotrake, het Griekse zestien meterhoge beeld van de zegevierende femme qui marche. Daarna zaten we in de Tuilerieën aan de vijver alweer in de zon op zalige groene (lig)stoelen en werden plots omspoeld door elegante verschijningen en daarbij passende paparazzi. Wilde er iemand een foto trekken dan mocht dat: de schoonheid hield halt en toonde zich in haar volle glorie. Modeweek in Parijs!
’s Avonds een nieuwigheid: vermits we in Villebon sur Yvette, de traditionele halte voor onze reis tijdens de eerste nacht, een internaat met de alure van een kasteeltje, niet meer zelf mochten koken in de plaatselijke keuken, hielden we barbecue na onze inkoop bij de gigantische, naburige Auchan. Oktobernacht en we zaten buiten gezellig bij het vuur om onze eerste impressies op te schrijven en aan elkaar te vertellen terwijl de vliegtuigen van Rambouillet bleven overvliegen en de stilte verbraken.
Ik stelde, voor het slapen gaan, de eerste schetsen van de reis tentoon. Veel krachtige engelen naast elkaar.
De volgende dag: dinsdag. Wandeldag
De klas, door het lot verdeeld in vier windstreekgroepjes maakte zelfstandig een tocht naar de kathedraal van Chartres. Ongeveer twintig kilometer onderweg. De bus bracht ons naar vier plaatsen beginnend bij Galardon, alwaar ik de eerste vier leerlingen afzet en (niet geheel correct) de weg wees. Ze vertrokken met kaart en rugzak. Daarna reden we naar het noorden, het zuiden en het westen en zetten er telkens leerlingen af. Het weer was ideaal. De herfst is mooier, zeg ik altijd. Met ongeveer de helft van de klas zat ik in de bus en we reden langs een prachtige weg tussen de velden en de kathedraal verscheen, maar iedereen was zo in gesprek, dat ze het niet merkten. Eén half wakkere leerling merkte op: ‘Dat is toch ook een grote kerk, nietwaar?’, maar besefte niet dat het reeds de kathedraal was. We reden verder en pas veel later zagen ze tussen boom en veld de kathedraal en herkenden hem dan.
Met de titularis wandelde ik tenslotte ook een kilometer of tien. Maar we kwamen niet eerst aan op de campingplaats. Het groepje uit Galardon was al aangekomen. Na het opstellen der tenten aten we een heerlijke pizza samen in Roma Nostra in het centrum van Chartres. De leerlingen smulden.
De nacht riep ons vervolgens naar de kathedraal: we maakten er een eerste wandeling rond en iedereen stond paf van het verlichte tempelgebouw. We zagen nu ook de meridiaanengel die ik als uitgangspunt van de Parzivalperiode begin september al besproken had.
Woensdag, de eerste lessen
We aten onze eerste croissants en pain au chocolat, en zo meer. Ik gaf mijn eerste les onder het shelter zeil buiten: het zevende en achtste avontuur van Wolframs Parzival. We lazen fragmenten en bespraken ze. Door de bomen kun je op de camping de torens van de kathedraal zien. We schreven ook een impressie op over de wandeltocht van de vorige dag. Daarna gingen we stadwaarts.
Onderweg, bij een mooi zicht, vroeg ik de leerlingen een schets te maken in een tiental minuten: de kathedraal van op afstand in het stadslandschap. Dan gingen we kerk Saint Pierre binnen om er in de lege gothische ruimte te zingen: onze eerste oefeningen met de stem. We zongen in verschillende opstellingen om de ruimte met onze stem te verkennen, ook solo. Enkele moedigen deden het en gaven een krachtig voorbeeld. De meisjes bleken verlegener te zijn dan de jongens. Na de middag gaf ik mijn les waarin ik enkele bijzonderheden beschreef van de kathedraal van Chartres. Waardoor komt het dat deze kathedraal anders is en meer? Waarom deze zo’n onvergelijkelijke indruk maakt? We zaten op een trapje achter de kathedraal buiten, niet te koud, maar dan toch vielen er enkele druppels. De leerlingen konden niet verder noteren. Ik vertelde wel verder.
Na mijn les daalden we de crypte in en kregen er de gebruikelijke rondleiding met de verschillende modellen van de kathedraal, de originele meridiaanengel, de zeven kapellen rond de absis van de kerk, de karolingische resten, de gallo-romeinse waterput, het houten Moeder Gods beeld naar Keltisch model en zo meer. We mochten weer blijven zingen toen iedereen weg was en de leerlingen genoten er nu echt van. Enkele mensen bleven stiekem om naar ons te luisteren en bedankten ons. We zongen onder meer prachtig ons schoollied. Daarna tekenden we nog in de portalen geleid door het portfolio-thema van het Parzivalboek dat de leerlingen maken tegen het einde van de periode. Het regende wat, maar niet erg.
In het café tegenover de kathedraal van Chartres had ik een korte, maar bijzondere ontmoeting: een gesprek met Wolfgang Larcher, de Duitse Chartres-meester.
Opnieuw bestelden we ’s avonds lekker eten in de Roma Nostra: nu een pasta, of een sla, maar sommigen opnieuw de heerlijke pizza.
Donderdag, tijd voor het negende verhaal uit Wolframs Parzival
Het regende de hele nacht, en vooral tussen zes en zeven, zo hevig, dat je dacht: ik blijf de hele dag in de tent liggen, de leerlingen krijgen vrijaf. We ontbeten weer in het kamertje bij de receptie van de camping en toen vertelde ik het negende avontuur van Parzival, het cruciale gesprek met Trevrizent waarin er gesproken wordt over het wezen van de graal. Op de achtergrond hing de intrigerende puzzel van de Toren van Babel van Pieter Bruegel (op ware grootte?) bestaande uit meer dan 9000 stukjes, gemaakt door de vrouw van de campingbaas, zes maanden werk. Op het eind van mijn verhaal was de regen weg.
We wandelden weer stadinwaarts, onderweg opnieuw een heerlijke zangsessie in Saint Pierre. Plots, terwijl we zongen, viel de zon met geweld de witte kerk binnen.
Na de middagpauze gaf ik mijn les die ik de naam ‘drie dierbare beelden’ gegeven heb. Deze gaat over de drie essentiële beelden die zowel Parzival als de Kathedraal van Chartres gemeen hebben in de dieptestructuur: de moeder (gemeenschap, natuur, verleden), de zoon (individualisatie, geest, toekomst) en de weg tussen hen (labyrint, geschiedenis, biografie). Ik spreek ook altijd over de oorsprong van het christendom in dit verband en drie soorten christendom in de tijd van de kathedraal: orthodox, katholiek, esoterisch. Dan duid ik aan hoe je deze beelden in de hele compositie van de kathedraal kunt terug vinden: het labyrint, de torens, de portalen, de glasramen. Ik besprak ook in dit verband, aansluitend bij het Parzivalverhaal van die morgen, het belang van Herzeloyde, de Graal als moederlijk erfdeel van Parzival, de individualisatie-opdracht van Parzival. De samenhang kathedraal-Parzival is overweldigend.
Dan pas gingen we de kathedraal binnen voor het eerst. Het effect was op de leerlingen te merken. Ze kregen een uur de tijd om rond te lopen, te kijken, te zijn in de kathedraal – en te tekenen, uiteraard. Tot slot van deze dag bestegen we de toren van de kathedraal, altijd goed voor extase en opwinding. Daarna bleven we nog een tijd in de kerk en gaf ik aan kleine groepjes leerlingen buiten nog detail uitleg bij het Koningsportaal of westportaal.
De avond brachten we door in het tajine en couscous restaurant Le Médivale waar ons overvolle en overheerlijke schotels werden aangeboden. Tijdens deze maaltijd voltrok zich het beslissende moment voor mij: twee stille leerlingen raakten met elkaar zo passioneel in gesprek over de kosmos, het ontstaan ervan, het verschijnen van bewustzijn, de aard van de werkelijkheid, de dood, de evolutie en zo meer. dat het gesprek zich langzaam maar zeker als een olievlek uitbreidde. Ook de meisjes raakten betrokken en de anders altijd op grappen en grollen gerichte jongens mengden zich in het debat. Zelfs tijdens de terugweg naar de camping, een wandeling van een kwartier, ging het debat de hele tijd verder. Vooral een bedachtzame nieuwe leerling, ontpopte zich plotseling als de visionair-filosoof. Hij luisterde ook goed en stelde de anderen verrassende onverwachte vragen. Als het gesprek weer tot stilstand kwam, was hij opnieuw zijn stille, rustige zelf.
Dan tijd voor nog een kampvuur op de camping tot ongeveer middernacht. ‘Normaal’, zei Trijn, ‘zijn het bij scouts altijd de jongens die het vuur aansteken’. Nu deed zij het.
Vrijdag, het labyrint
We stonden vroeg op om nog voor het ontbijt onze tenten af te breken en om ze in de kofferruimte van de bus te bergen. Weer ontbeten we onze lekkere spullen en trokken dan te voet naar de kathedraal alwaar op vrijdagmorgen wekelijks het labyrint stoelen-vrij is. Je kan dan de 250 meter lang weg afleggen.
Ik kocht kaarsen voor iedere leerlingen en sprak de volgende performance af: eerst rond het labyrint een cirkel vormen met de kaarsen, vervolgens wandelt iemand (al dan niet barrevoets) langzaam het labyrint in, iedereen volgt tot we de hele weg met al zijn lange en korte krommingen en wendingen afgelegd hebben en het centrum bereiken, daar blijven even staan en vervolgens maken we opnieuw een cirkel rond het labyrint met onze kaarsen (slot).
Altijd opnieuw de ontroerende gretigheid waarmee jonge mensen dit doen. We waren niet de enige mensen in de ruimte. Er was, vooral op de momenten waarop de stilte als het licht binnenbrak in de kathedraal (en de restauratiewerken even stillagen), een intense, bewegende concentratie en aandacht. Telkens keer je je in de dimensies van de kathedraal op de assen van Moeder en Zoon, oorsprong en bestemming.
Toen het stille ritueel afgelopen was, gingen we dicht bij elkaar staan, om samen als afscheid het schoollied in de kathedraal te laten weerklinken.
Een korte tijd om wat inkopen te doen en dan weer de bus op om terug te keren naar Parijs. Daar bezochten we als afsluiting van de reis het museum van August Rodin. Daardoor ontstond tijdens deze reis een eeuwenlange boog tussen de Nike van Samotrake (klassieke Griekse tijd), de romaanse en gotische beelden van de kathedraal en de magistrale, vaak erotisch-lichamelijke beelden van Rodin. We zagen in de hof van Rodin Marie Bollansée, onze lerares boetseren, die ons bezocht. Ze is enkele maanden met een beurs in Parijs om zich volledig op haar artistieke werk te concentreren en om erover tot vruchtbare uitwisseling te komen.
We konden ons geen mooier afscheid-voor-drie-maanden van haar wensen, dan op deze zo geliefde plaats in Parijs. Het greep naar de keel.
Onderweg naar Antwerpen file, file, file.
We bleven samen tot elf uur. Toen bereikten we de school.
Wat een mysteriën hadden we gedeeld.
Een nieuwere mens waren we geworden.
Wilbert Lambrechts,
leraar Parzivalperiode en begeleider Chartresreis’
< terug naar lesaanbod of extra muros of lees verder op sociale stage >