Fysische fenomenen in respectvolle verbinding met levende werkelijkheid
Fysica in de Steinerschool heeft als doel de leerlingen een algemene visie te geven op de wereld van de fysische fenomenen, met behoud van een respectvolle verbinding met de levende werkelijkheid.
- Ervaringen uit het dagelijks leven, proeven aan den lijve ondervonden of opgezette experimenten zijn het uitgangspunt van waaruit getracht wordt het fenomeen te duiden en te karakteriseren.
- Formules komen in de loop van de jaren geleidelijk meer aan bod, maar staan niet in de weg dat een verbinding met de andere vakken en met de werkelijkheid wordt gelegd door het bespreken van de vele toepassingen en gevolgen.
Concreet betekent dit
- Verschillende domeinen van de fysica worden verkend, met als uitgangspunt de eigen leefwereld en ervaringen, in de eerste graad.
- Geleidelijk aan komen meer formules aan bod die het causale denken – oorzaak en gevolg van verschijnselen- helpen ontwikkelen in de tweede graad.
- De waarde maar ook de valkuilen van het wetenschappelijk model, de hieruit voortvloeiende toepassingen, gevolgen en ontwikkelingen in de dagelijkse wereld komen aan bod in de derde graad.
Eerste graad
Fysica maakt samen met houtbewerking en handwerk in de eerst graad deel uit van het leerplan techniek. Het doel is om de leerlingen te laten kennismaken met de basistechnieken van onze maatschappij om zo een vertrouwen in het eigen technisch kunnen te ontwikkelen.
In het eerst jaar van de eerst graad kijken de leerlingen nog vol interesse naar de mensen en dingen uit hun omgeving. De leerlingen zijn dan ook zeer gretig in het uitvoeren van de mechanica-experimenten en erg verwonderd bij de proeven van elektriciteit en magnetisme. Nadien ligt de nadruk ligt op een verfijnde beschrijving van de beelden die gevoelsmatig verinnerlijkt worden aan de hand van klanken, woorden, vormen of gedachten. De ‘waarom’-vragen komen later actief aan de orde.
Het verkennen van de techniek gaat in het tweede jaar verder met optica en hydrostatica waar de eerste formules aan bod komen en vooral gefocust wordt op concrete toepassingen.
Al deze aspecten worden geconcretiseerd in de leerinhouden van de eerste graad:
- Mechanische werktuigen-technische systemen
- Toepassingen van uitzetting
- Elektriciteit
- Magneten
- Toepassingen van hydraulische druk
- Werken met het luchtledige
- Elektromagneten
- Prisma’s en lenzen
Tweede graad
In de tweede graad leven de leerlingen in een wereld van uitersten. Ze zijn hun vertrouwde houvast verloren en zijn, bewust of minder bewust, op zoek naar een nieuwe grond onder de voeten.
In de fysica wordt getracht de leerlingen te leren vertrouwen op hun zintuigen, door een zo objectief mogelijke proefbeschrijving van wat men heeft waargenomen. Zo wordt hun leergierigheid aangesproken om te ontdekken wat er achter de fenomenen aan wetmatigheden schuilt. Dit actief zoeken biedt, samen met de formules die nu meer op de voorgrond komen in zowel warmteleer, elektriciteit en bewegingsleer, een houvast. De verworvenheden in de wiskunde bieden de mogelijkheid om met deze formules aan de slag te gaan en concrete berekeningen te maken op basis van proeven. Via deze formules wordt het causale denken aangesprokenen wordt de wereld ‘voorspelbaar’ en ‘maakbaar’ en dit helpt de leerlingen langzamerhand om vertrouwen en een eigen plaats in de wereld te vinden.
Al deze aspecten worden geconcretiseerd in de leerinhouden van de tweede graad:
- Warmteleer
- Elektriciteitsleer
- Wetenschap en samenleving: wisselwerking tussen de fysica, de technologische ontwikkeling en de leefomstandigheden van de mens; positieve en nadelige (neven)effecten van fysische toepassingen; de economische en ecologische belangen die de ontwikkeling van de fysica gestuurd hebben bijvoorbeeld i.v.m.:
- Bewegingsleer (kinematica)
- Dynamica
- Arbeid, energie, vermogen
Derde graad
In de loop van de derde graad komen antipathieën en sympathieën tot een evenwicht, heftige en scherpe kantjes worden afgerond, er wordt getracht een verbinding tussen innerlijk en uiterlijk tot stand te brengen.
In de fysica wordt de nadruk gelegd op polariteiten in elektriciteit en magnetisme. Naast het zorgvuldig waarnemen en beschrijven wordt ook in de optica aandacht besteed aan de wetenschappelijke modellen, hun plaats in de fysica en de veranderingen die ze ondergaan hebben doorheen de tijd.
Uiteraard blijft er veel aandacht voor de toepassingen en gevolgen van de ontwikkelingen in de moderne fysica.
Al deze aspecten worden geconcretiseerd in de leerinhouden van de derde graad:
- Periodieke verschijnselen
- Elektriciteit
- Magnetisme en elektromagnetisme
- Optica en kleurenleer
- Moderne natuurkunde van de twintigste eeuw
Bekijk hier een ware ‘wauw-factor’ van fysica