In de Steinerscholen kennen alle vakken een weldoordacht en uitgewerkt leerplan, ontwikkeld vanuit de antroposofische mensvisie van Rudolf Steiner. Bij het uitvoering geven aan de leerplannen, worden over het algemeen geen of weinig gedrukte handboeken gebruikt. De leerkracht heeft een grote ruimte, vrijheid én verantwoordelijkheid om, op basis van het leerplan, vorm en inhoud van zijn of haar lessen te bepalen. Hij of zij is geen slaafs ‘uitvoerder’, maar steeds opnieuw een creatief vormgever van de inhouden die horen bij de leeftijd van de leerlingen die hij of zij onderricht.
Die manier van werken vraagt veel. Vooral voor jonge leerkrachten, die nog uitzien naar veel ervaring op dat vlak, is deze manier van werken zeer uitdagend. Zodoende kijken wij in onze school kritisch in welke vakken en op welke wijze wij die bevraging kunnen verlichten.
Steiner zelf heeft zich immers nooit uitgesproken tégen het hanteren van handboeken op zichzelf, hij vroeg zich vooral af waar de boeken te vinden waren die inhoudelijk en vormelijk aangepast waren aan onze pedagogie.
Gedrukte handboeken
Voor bepaalde vakken op onze school worden zodoende gedrukte handboeken gebruikt. Om de Steinerpedagogie voldoende te blijven borgen blijft het echter essentieel dat leerkrachten in de lessen, daarnaast nog in hun eigen inhouden en aanvullingen voorzien. De sterke afhankelijkheid van de overheid in onze gesubsidieerde Steinerscholen maakt dit soms tot een moeilijke evenwichtsoefening.
Vooral voor het onderwijs vreemde talen in de eerste jaren van de middelbare school, blijkt het gebruik van handboeken voor leerkracht en leerling een goede zaak. Jammer genoeg vertrekken die boeken vaak vanuit een gereduceerd, materialistisch mensbeeld; het leven wordt erin herleid tot de oppervlakkige imperatieven van de consumptiemaatschappij. Het is de missie van leerkrachten om die invloed te blijven compenseren, door de leerlingen ook voldoende te laten kennis maken met de eigenheid van de andere cultuur via poëzie, literair verantwoord proza in de originele vorm, volksliederen en dergelijke.
Er zijn daarom ook initiatieven gestart om voor een aantal vakken eigen handboeken te ontwikkelen; de uitvoering daarvan zal nog veel tijd vergen.
Eigen schriften als handboek
Bij de meeste vakken blijft het schrift van de leerling nog steeds het zelf gevormde handboek van een leergang of leerjaar. De leerlingen geven hun schriften vorm aan de hand van teksten, kopieën en dictaten van de leerkracht, notities tijdens de les, eigen teksten en illustraties, tekeningen en ander kunstzinnige uitingen.
Zo worden ze aangezet tot actief verwerken en vormgeven van de leerstof, in plaats van passief opnemen en instuderen.